Kiedy używamy AED – w jakich sytuacjach ratuje życie?

Automatyczny defibrylator zewnętrzny (AED) stosujemy w przypadkach nagłego zatrzymania krążenia, szczególnie gdy występuje migotanie komór lub częstoskurcz komorowy bez tętna. To urządzenie ratujące życie, które może być obsługiwane przez osoby bez specjalistycznego wykształcenia medycznego. W artykule wyjaśnimy, kiedy dokładnie powinno się używać AED i jak działa ten sprzęt w sytuacjach zagrożenia życia.

Czym jest AED i jak działa?

Automatyczny defibrylator zewnętrzny (AED) to urządzenie medyczne zaprojektowane do ratowania życia osób, u których doszło do nagłego zatrzymania krążenia. Sprzęt ten automatycznie analizuje rytm serca poszkodowanego i, jeśli jest to konieczne, dostarcza impuls elektryczny (defibrylację), który ma przywrócić prawidłową pracę serca [4].

AED działa na zasadzie dostarczenia prądu stałego, który przechodzi przez klatkę piersiową pacjenta do serca. Ten impuls elektryczny ma na celu przerwanie chaotycznej aktywności elektrycznej mięśnia sercowego i umożliwienie ponownego pojawienia się prawidłowego rytmu serca [4]. Co niezwykle istotne, proces analizy i decyzji o defibrylacji jest w pełni zautomatyzowany, dzięki czemu nawet osoba bez specjalistycznego przeszkolenia medycznego może bezpiecznie używać tego urządzenia [3].

Urządzenie składa się z dwóch podstawowych elementów: jednostki głównej zawierającej moduł analityczny oraz elektrod, które przykleja się do klatki piersiowej poszkodowanego [4]. Nowoczesne defibrylatory AED są wyposażone w zaawansowane systemy analizy, które minimalizują ryzyko niewłaściwej oceny stanu pacjenta.

Sytuacje wymagające użycia AED

AED stosujemy wyłącznie w przypadku nagłego zatrzymania krążenia (NZK), które może być spowodowane przez zaburzenia rytmu serca, takie jak migotanie komór lub częstoskurcz komorowy bez tętna [3][4]. Migotanie komór to stan, w którym komórki mięśnia sercowego kurczą się w sposób nieskoordynowany, co uniemożliwia efektywne pompowanie krwi. Częstoskurcz komorowy bez tętna to z kolei zbyt szybka praca komór serca, która również prowadzi do braku efektywnego przepływu krwi.

Rozpoznanie nagłego zatrzymania krążenia opiera się na stwierdzeniu braku przytomności oraz braku prawidłowego oddechu u poszkodowanego [1]. Osoba dotknięta NZK:
– Jest nieprzytomna
– Nie oddycha lub oddycha nieprawidłowo (pojedyncze, głośne westchnięcia)
– Nie reaguje na bodźce zewnętrzne
– Nie ma wyczuwalnego tętna (choć sprawdzanie tętna zalecane jest tylko dla osób z przeszkoleniem medycznym)

W takich sytuacjach natychmiastowe użycie AED w połączeniu z resuscytacją krążeniowo-oddechową (RKO) może znacząco zwiększyć szanse poszkodowanego na przeżycie [1][5]. Badania pokazują, że im szybciej zostanie zastosowana defibrylacja, tym większe są szanse na powrót do zdrowia [5].

Algorytm postępowania z AED

Prawidłowe użycie AED w sytuacji zatrzymania krążenia wymaga przestrzegania określonego algorytmu postępowania. Poniżej przedstawiamy krok po kroku, jak należy działać:

1. Oceń bezpieczeństwo otoczenia i upewnij się, że nie istnieje zagrożenie dla ciebie i poszkodowanego.

2. Sprawdź stan poszkodowanego – oceń przytomność oraz oddech. Jeśli osoba jest nieprzytomna i nie oddycha prawidłowo, natychmiast wezwij pomoc i rozpocznij RKO [3].

3. Poproś o przyniesienie AED, jeśli jest dostępne, lub poproś kogoś o jego dostarczenie.

4. Rozpocznij RKO – wykonuj uciśnięcia klatki piersiowej i, jeśli potrafisz, wentylację w stosunku 30:2, do momentu dostarczenia AED [3].

5. Po dostarczeniu AED należy włączyć urządzenie i postępować zgodnie z instrukcjami głosowymi [4].

6. Naklej elektrody na odsłoniętą klatkę piersiową poszkodowanego zgodnie z ilustracjami na elektrodach (jedna elektroda pod prawym obojczykiem, druga na lewym boku klatki piersiowej) [4].

7. Upewnij się, że nikt nie dotyka poszkodowanego podczas analizy rytmu serca przeprowadzanej przez urządzenie.

8. Jeśli AED zaleca defibrylację, upewnij się, że nikt nie dotyka poszkodowanego i naciśnij przycisk defibrylacji zgodnie z poleceniami urządzenia [3][4].

9. Natychmiast po defibrylacji wznów RKO, rozpoczynając od uciśnięć klatki piersiowej [3].

10. Kontynuuj postępowanie zgodnie z instrukcjami AED aż do przybycia służb ratunkowych lub odzyskania przez poszkodowanego przytomności i prawidłowego oddechu [1].

Ważne jest, aby pamiętać, że AED jest tylko częścią procesu resuscytacji i nie zastępuje podstawowych czynności ratunkowych, takich jak RKO [3].

Kiedy NIE używać AED?

Mimo że AED jest urządzeniem bezpiecznym i prostym w obsłudze, istnieją sytuacje, w których jego zastosowanie nie jest wskazane:

1. Gdy poszkodowany jest przytomny – AED stosujemy wyłącznie u osób nieprzytomnych, bez oddechu lub z nieprawidłowym oddechem [1].

2. Gdy poszkodowany oddycha prawidłowo – obecność prawidłowego oddechu oznacza, że krążenie jest zachowane i defibrylacja nie jest potrzebna [1][3].

3. W obecności wody lub wilgoci – przed użyciem AED należy upewnić się, że klatka piersiowa poszkodowanego jest sucha. Jeśli poszkodowany leży w kałuży lub jest mokry, należy go szybko osuszyć przed przyklejeniem elektrod [4].

4. Gdy na klatce piersiowej znajdują się plastry medyczne lub wszczepiony rozrusznik serca – elektrody AED nie powinny być umieszczane bezpośrednio na nich, ale obok [4].

Warto pamiętać, że sam AED zadecyduje, czy defibrylacja jest potrzebna – urządzenie analizuje rytm serca i podejmuje decyzję o dostarczeniu impulsu elektrycznego tylko wtedy, gdy jest to wskazane [4].

Znaczenie dostępności AED w miejscach publicznych

Współcześnie obserwuje się rosnący trend umieszczania automatycznych defibrylatorów zewnętrznych w miejscach publicznych, takich jak centra handlowe, dworce, lotniska, obiekty sportowe i inne miejsca o dużym natężeniu ruchu [3]. Ta tendencja wynika z rosnącej świadomości znaczenia szybkiego dostępu do defibrylacji w przypadku nagłego zatrzymania krążenia.

Badania jednoznacznie wskazują, że im krótszy czas od zatrzymania krążenia do defibrylacji, tym większe szanse na przeżycie [5]. Każda minuta opóźnienia w dostępie do defibrylacji zmniejsza szanse na przeżycie, dlatego tak istotna jest łatwa dostępność urządzeń AED [2][5].

Innowacyjne rozwiązania, takie jak wykorzystanie dronów do dostarczania AED w trudno dostępne miejsca, pokazują kierunek rozwoju systemów ratownictwa medycznego, których celem jest maksymalne skrócenie czasu dotarcia defibrylatorów do osób potrzebujących pomocy [3].

Równolegle do zwiększania liczby dostępnych urządzeń, prowadzone są też kampanie edukacyjne mające na celu zwiększenie wiedzy społeczeństwa na temat rozpoznawania zatrzymania krążenia oraz umiejętności stosowania AED [3]. Im więcej osób będzie potrafiło prawidłowo użyć defibrylator, tym większe szanse na uratowanie życia w sytuacji nagłego zatrzymania krążenia.

Skuteczność AED i jego wpływ na przeżywalność

Automatyczny defibrylator zewnętrzny jest narzędziem o udowodnionej skuteczności w ratowaniu życia osób z nagłym zatrzymaniem krążenia. Badania pokazują, że wczesna defibrylacja, w połączeniu z prawidłowo prowadzoną resuscytacją krążeniowo-oddechową, może znacząco zwiększyć szanse poszkodowanego na przeżycie [1][5].

Skuteczność AED wynika przede wszystkim z dwóch kluczowych czynników:

1. Precyzyjnej analizy rytmu serca – urządzenie potrafi rozpoznać rytmy wymagające defibrylacji z wysoką dokładnością [4].

2. Natychmiastowej dostępności terapii – możliwość szybkiego zastosowania defibrylacji, bez konieczności oczekiwania na przyjazd służb medycznych, jest kluczowa dla zwiększenia szans na przeżycie [2][5].

Warto podkreślić, że skuteczność AED jest ściśle powiązana z czasem, który upłynął od momentu zatrzymania krążenia do zastosowania defibrylacji. Każda minuta opóźnienia zmniejsza szanse na skuteczną resuscytację, dlatego tak ważne jest szybkie rozpoznanie zatrzymania krążenia i natychmiastowe działanie [5].

Jak przygotować się do potencjalnego użycia AED?

Aby być gotowym do użycia AED w sytuacji nagłej, warto podjąć kilka działań przygotowawczych:

1. Zapoznaj się z lokalizacją AED w miejscach, które często odwiedzasz (praca, centra handlowe, obiekty sportowe). W wielu miejscach publicznych defibrylatory oznaczone są charakterystycznym zielonym symbolem z białym sercem i błyskawicą [2].

2. Weź udział w szkoleniu z pierwszej pomocy, które zazwyczaj obejmuje naukę używania AED. Choć urządzenie jest zaprojektowane do obsługi przez laików, wcześniejsze zapoznanie się z procedurą znacząco zwiększa pewność działania w sytuacji stresowej [3].

3. Zapoznaj się z podstawowymi informacjami o AED – wiedza o tym, jak działa urządzenie i w jakich sytuacjach należy go użyć, może być kluczowa w momencie kryzysu [4].

4. Pobierz aplikację mobilną lokalizującą najbliższe dostępne AED – takie aplikacje są dostępne w wielu krajach i mogą pomóc szybko znaleźć najbliższe urządzenie w nagłej sytuacji [3].

5. Naucz się rozpoznawać objawy zatrzymania krążenia – szybkie rozpoznanie problemu to pierwszy krok do skutecznej pomocy [1].

Pamiętaj, że w sytuacji nagłego zatrzymania krążenia liczy się każda sekunda, a twoja gotowość do działania może uratować komuś życie.

Podsumowanie

Automatyczny defibrylator zewnętrzny (AED) jest niezastąpionym narzędziem w sytuacjach nagłego zatrzymania krążenia. Używamy go wyłącznie, gdy poszkodowany jest nieprzytomny i nie oddycha prawidłowo, a jego działanie polega na przywróceniu prawidłowego rytmu serca za pomocą impulsu elektrycznego [1][3][4].

Skuteczność AED jest tym większa, im szybciej zostanie zastosowany po zatrzymaniu krążenia, dlatego tak ważna jest jego dostępność w miejscach publicznych oraz umiejętność jego użycia przez osoby postronne [5]. Urządzenie jest bezpieczne i proste w obsłudze, a jego zastosowanie nie wymaga specjalistycznej wiedzy medycznej – system prowadzi użytkownika przez cały proces za pomocą poleceń głosowych i wizualnych [4].

Warto pamiętać, że AED jest elementem łańcucha przeżycia, który obejmuje również szybkie rozpoznanie zatrzymania krążenia, natychmiastowe rozpoczęcie RKO, defibrylację oraz zaawansowaną opiekę medyczną. Każde ogniwo tego łańcucha jest istotne dla zwiększenia szans na przeżycie poszkodowanego [3].

Edukacja społeczeństwa w zakresie używania AED oraz zwiększanie dostępności tych urządzeń w przestrzeni publicznej to działania, które mogą przyczynić się do uratowania wielu istnień ludzkich [2][3]. Warto więc zapoznać się z lokalizacją najbliższych defibrylatorów oraz nauczyć się ich obsługi, aby w razie potrzeby być gotowym do skutecznego działania.

Źródła:
[1] https://www.mp.pl/pacjent/pierwsza_pomoc/211966,aed
[2] https://www.e-zikoapteka.pl/artykuly/defibrylator-aed-a-pierwsza-pomoc.html
[3] https://kursysos.pl/rko-z-uzyciem-aed-algorytm-postepowania/
[4] https://www.centrumratownictwa.com/blog/defibrylator-aed-sprzet-ktory-naprawde-ratuje-zycie
[5] https://www.mojaokolica.pl/blog-pl/pierwsza-pomoc-z-aed