Jak szybko mogą wystąpić objawy zatrucia grzybami?

Objawy zatrucia grzybami – jak szybko się pojawiają?

Spacery po lesie i zbieranie grzybów to dla wielu osób ulubiona forma spędzania wolnego czasu, szczególnie jesienią. Niestety, nieumiejętne rozpoznawanie gatunków może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Zatrucie grzybami może objawiać się w różnym czasie – od kilkudziesięciu minut po spożyciu do nawet kilku dni później. Czas pojawienia się pierwszych symptomów zależy przede wszystkim od rodzaju toksyn zawartych w danym gatunku grzyba. Przyjrzyjmy się, kiedy możemy spodziewać się pierwszych objawów i jak rozpoznać, że coś jest nie tak.

Typy zatruć grzybami i czas wystąpienia objawów

Zatrucia grzybami dzielimy na kilka typów, w zależności od rodzaju substancji toksycznych i czasu, w jakim pojawiają się pierwsze objawy. Znajomość tych różnic może być kluczowa dla szybkiego rozpoznania problemu i podjęcia odpowiednich działań.

Zatrucia o krótkim okresie utajenia dają o sobie znać bardzo szybko – już od 30 minut do 4 godzin po spożyciu. Występują po zjedzeniu takich grzybów jak gąski, zasłonaki czy pieczarki polne zawierające substancje drażniące przewód pokarmowy. Charakteryzują się gwałtownymi objawami żołądkowo-jelitowymi: nudnościami, wymiotami, bólami brzucha i biegunką. Choć są nieprzyjemne, rzadko zagrażają życiu.

Zatrucia o średnim okresie utajenia pojawiają się zwykle po 6-12 godzinach. Mogą być wywołane przez grzyby zawierające gyromitry (np. piestrzenice) lub orelaniny. Początkowo objawy przypominają zatrucie pokarmowe, ale z czasem mogą dołączyć zaburzenia neurologiczne, a w przypadku orelaniny – objawy uszkodzenia nerek pojawiające się nawet po 2-3 dniach.

Zatrucia o długim okresie utajenia są najbardziej niebezpieczne. Objawy występują dopiero po 6-24 godzinach od spożycia, a czasem nawet później. Wywoływane są przez grzyby zawierające amanityny (muchomor sromotnikowy, muchomor wiosenny, zasłonak rudy). Początkowo objawy przypominają grypę lub zatrucie pokarmowe, ale po chwilowej poprawie następuje drugi etap zatrucia z ciężkimi objawami uszkodzenia wątroby i nerek, które mogą prowadzić do śmierci.

Najbardziej niebezpieczne zatrucia – objawy toksyn o opóźnionym działaniu

Zatrucia amanitynami (faloidynami) są szczególnie zdradliwe, ponieważ dają objawy dopiero wtedy, gdy toksyny zdążyły już wyrządzić poważne szkody w organizmie. Według specjalistów z zakresu toksykologii, pierwsze symptomy po zatruciu muchomorem sromotnikowym pojawiają się zwykle po 8-16 godzinach, czasem nawet po 48 godzinach od spożycia.

Przebieg takiego zatrucia dzieli się na trzy fazy:
1. Faza żołądkowo-jelitowa (8-16 godzin po spożyciu) – gwałtowne wymioty, bóle brzucha, wodnista biegunka przypominająca cholerę, odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe.
2. Faza pozornej poprawy (trwająca 1-2 dni) – objawy ustępują, ale w organizmie nadal zachodzi niszczenie komórek wątroby.
3. Faza uszkodzenia narządów miąższowych (po 2-6 dniach) – objawy niewydolności wątroby i nerek, zaburzenia krzepnięcia krwi, krwawienia, encefalopatia wątrobowa, śpiączka.

To właśnie ten typ zatrucia jest odpowiedzialny za większość zgonów spowodowanych spożyciem trujących grzybów. Późne wystąpienie objawów zatrucia grzybami sprawia, że pacjenci często zbyt późno trafiają do szpitala, co znacznie pogarsza rokowania.

Szybko występujące objawy zatrucia grzybami

Nie wszystkie zatrucia grzybami mają opóźnione działanie. Niektóre toksyny dają o sobie znać bardzo szybko, nawet w ciągu 30 minut od spożycia. Szybkie wystąpienie objawów, choć nieprzyjemne, jest paradoksalnie korzystniejsze, gdyż pozwala na szybszą reakcję i leczenie.

Objawy zatrucia grzybami występujące w ciągu pierwszych godzin obejmują:
– Nudności i wymioty
– Bóle brzucha, często o charakterze kolkowym
– Biegunkę
– Zawroty głowy
– Ślinotok
– Pocenie się
– Zaburzenia widzenia (w przypadku zatruć grzybami zawierającymi muskarynę)
– Zwężenie źrenic
– Bradykardię (spowolnienie akcji serca)

Takie objawy mogą wystąpić po spożyciu wielu nieprawidłowo przyrządzonych lub niedogotowanych grzybów, nawet jadalnych. Szczególnie często pojawiają się po zjedzeniu grzybów zawierających substancje drażniące przewód pokarmowy, takich jak niektóre gołąbki, mleczaje, gąski czy czubajki.

Zatrucia halucynogenne – jak szybko działają?

Osobną kategorię stanowią zatrucia grzybami halucynogennymi zawierającymi psylocybinę. Objawy pojawiają się stosunkowo szybko – od 30 minut do 2 godzin po spożyciu – i mogą utrzymywać się przez 4-12 godzin.

Charakterystyczne objawy to:
– Zaburzenia percepcji wzrokowej, słuchowej i czuciowej
– Halucynacje
– Zaburzenia świadomości
– Lęk, niepokój, panika
– Euforia lub dysforyczny nastrój
– Rozszerzenie źrenic
– Przyspieszenie akcji serca
– Wzrost ciśnienia tętniczego
– Zaburzenia koordynacji ruchowej

Chociaż zatrucia psylocybiną rzadko prowadzą do śmierci, mogą powodować poważne powikłania psychiczne, szczególnie u osób predysponowanych do zaburzeń psychotycznych.

Co robić przy podejrzeniu zatrucia grzybami?

Czas ma kluczowe znaczenie w przypadku podejrzenia zatrucia grzybami. Pierwsza pomoc przy zatruciu grzybami powinna być udzielona jak najszybciej, niezależnie od czasu wystąpienia objawów.

W przypadku pojawienia się jakichkolwiek niepokojących symptomów po spożyciu grzybów należy:
– Natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe lub udać się do najbliższego szpitala
– Nie zwlekać z szukaniem pomocy nawet jeśli objawy są łagodne
– Zabezpieczyć resztki potrawy z grzybami lub niewykorzystane grzyby do badania
– Jeśli to możliwe, wywołać wymioty (tylko u przytomnej osoby i tylko w początkowej fazie zatrucia)
– Nie podawać mleka ani alkoholu – mogą one przyspieszać wchłanianie toksyn
– Zapisać czas spożycia grzybów i pojawienia się pierwszych objawów
– Zebrać informacje o tym, jakie grzyby zostały spożyte i gdzie były zbierane

Szybkie działanie przy zatruciu toksynami grzybowymi może uratować życie. W przypadku zatruć amanitynami kluczowe jest podanie odpowiednich leków jak najwcześniej, najlepiej w ciągu pierwszych 24-48 godzin od spożycia.

Jak uniknąć zatrucia grzybami?

Najlepszym sposobem na uniknięcie zatrucia jest profilaktyka. Zapobieganie zatruciom grzybami obejmuje kilka prostych, ale kluczowych zasad:

– Zbieraj wyłącznie grzyby, które znasz i co do których masz 100% pewności
– Nie zbieraj grzybów bardzo młodych, starych lub uszkodzonych – trudniej je zidentyfikować
– W razie wątpliwości skonsultuj się z doświadczonym grzybiarzem lub specjalistą w punkcie skupu grzybów
– Nie wierz w ludowe metody rozpoznawania grzybów trujących (czernienie cebuli czy srebrnej łyżeczki podczas gotowania)
– Wszystkie grzyby dokładnie obejrzyj przed przyrządzeniem
– Grzyby należy odpowiednio przygotować – większość gatunków wymaga obróbki termicznej
– Nie podawaj grzybów dzieciom do 12. roku życia, osobom starszym i z problemami trawiennymi
– Nie spożywaj grzybów w dużych ilościach ani w kilku posiłkach z rzędu

Pamiętaj, że ryzyko zatrucia grzybami dotyczy nie tylko grzybów leśnych. Zatrucia mogą wystąpić również po spożyciu kupnych grzybów przechowywanych w niewłaściwych warunkach lub po zjedzeniu niedogotowanych bądź przeterminowanych przetworów grzybowych.

Podsumowanie

Objawy zatrucia grzybami mogą pojawić się w różnym czasie – od 30 minut do nawet kilku dni po spożyciu, w zależności od rodzaju toksyn. Najgroźniejsze są zatrucia o długim okresie utajenia (8-16 godzin), wywoływane przez grzyby zawierające amanityny, takie jak muchomor sromotnikowy. Zatrucia o krótkim okresie utajenia (30 minut-4 godziny) są mniej niebezpieczne, ale również wymagają interwencji medycznej.

Niezależnie od czasu wystąpienia pierwszych objawów, przy podejrzeniu zatrucia grzybami należy natychmiast szukać pomocy medycznej. Szybka reakcja może uratować życie, szczególnie w przypadku zatruć amanitynami, gdzie liczy się każda godzina. Najlepszą metodą uniknięcia zatrucia pozostaje jednak profilaktyka – zbieranie tylko dobrze znanych grzybów i przestrzeganie zasad ich przygotowania.