Czy odżywki białkowe mogą zaszkodzić naszemu zdrowiu?

Czy odżywki białkowe mogą zaszkodzić naszemu zdrowiu? To pytanie zyskuje na aktualności wraz z rosnącą popularnością suplementów diety wśród sportowców i osób dbających o sylwetkę. Wbrew powszechnym przekonaniom, stosowanie odżywek białkowych może wiązać się z pewnym ryzykiem zdrowotnym, szczególnie przy nadmiernej i długotrwałej suplementacji^[1][2]. W niniejszym artykule przedstawiamy szczegółową analizę zagrożeń, a także zalecenia dotyczące bezpiecznego korzystania z odżywek białkowych.

Podstawowa charakterystyka odżywek białkowych

Odżywki białkowe są suplementami diety dostarczającymi skoncentrowane białko, mające za zadanie uzupełnienie deficytu tego makroskładnika w diecie^[1][2]. Najpopularniejsze rodzaje to białko serwatkowe, kazeina oraz białka roślinne^[4]. Preparaty te, poza białkiem, mogą zawierać dodatki technologiczne, a także – choć rzadziej – różnego rodzaju zanieczyszczenia, jak metale ciężkie czy bisfenol A^[4].

Pełnią one funkcje budulcowe oraz energetyczne, jednak według aktualnych wytycznych nie powinny zastępować naturalnych źródeł białka, które dostarczają dodatkowo witamin, minerałów i błonnika^[1][2]. Skład produktów oraz indywidualne zapotrzebowanie powinny mieć decydujące znaczenie przy wyborze suplementacji^[2][5].

Ryzyka zdrowotne związane z nadmiernym stosowaniem odżywek białkowych

Najważniejszym zagrożeniem wynikającym z nadużywania odżywek białkowych jest zwiększone obciążenie nerek i wątroby – organy te odpowiadają za wydalanie nadmiaru azotu, powstałego z metabolizmu białka^[3]. Przewlekłe i zbyt wysokie spożycie białka może prowadzić do upośledzenia ich funkcji, zaburzeń homeostazy wapnia, rozwoju kamieni nerkowych oraz możliwości powstania osteoporozy^[1][3].

Kolejną istotną kwestią jest wpływ nadmiaru białka na metabolizm wapnia i zdrowie kości. Długotrwałe przeciążenie organizmu białkiem – szczególnie zwierzęcym – bywa powiązane z osłabieniem mineralizacji kości, a nawet zwiększonym ryzykiem złamań^[3]. Dodatkowo, badania podkreślają, że długotrwała i nadmierna suplementacja białkiem zwierzęcym może stanowić czynnik ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2^[5].

Stosowanie zbyt dużej ilości odżywek białkowych powiązano również z większym prawdopodobieństwem rozwoju otyłości u osób prowadzących siedzący tryb życia, ponieważ nadmiar kalorii, nawet z białka, sprzyja gromadzeniu tkanki tłuszczowej^[1].

Niepożądane skutki stosowania i zanieczyszczenia

Jednym ze skutków ubocznych, odnotowywanym zwłaszcza u młodszych osób, jest wzrost nasilenia zmian trądzikowych po zastosowaniu białka serwatkowego oraz kazeiny^[4]. Ten problem jest szczególnie widoczny u nastolatków i młodych dorosłych, u których układ hormonalny jest bardziej podatny na dysregulację.

Ryzyko zdrowotne stwarza także obecność zanieczyszczeń w odżywkach białkowych, zwłaszcza metali ciężkich takich jak ołów, kadm, rtęć i arsen oraz związków chemicznych typu bisfenol A. Chociaż poziom tych substancji w ogólnodostępnych suplementach najczęściej nie przekracza norm uznawanych za bezpieczne, naukowcy podkreślają potrzebę kontroli jakości i świadomego doboru preparatów^[4].

Zasady bezpiecznego stosowania i rekomendacje

Stosowanie odżywek białkowych powinno przede wszystkim wynikać z faktycznego zapotrzebowania organizmu na ten składnik. Należy mieć świadomość ograniczeń suplementacji i nie zastępować naturalnych źródeł białka produktami wysoko przetworzonymi^[1][2].

Zaleca się uważną ocenę składu wybieranej odżywki, preferowanie produktów o prostym, naturalnym składzie oraz ograniczenie spożycia do ilości dostosowanej do stylu życia, wydatku energetycznego oraz stanu zdrowia^[2][5]. Osoby z już istniejącymi schorzeniami nerek, wątroby, zaburzeniami metabolizmu wapnia lub alergiami powinny szczególnie uważać na suplementację tego typu produktami^[1][4].

Podsumowanie

Odżywki białkowe stanowią wygodne źródło białka, jednak ich nadużywanie może przynieść poważne skutki zdrowotne, takie jak zaburzenia pracy nerek i wątroby, pogorszenie mineralizacji kości, większe ryzyko otyłości, cukrzycy typu 2 oraz rozwój trądziku^{[1][2][3][4][5]}. Ryzyko zanieczyszczeń produktami toksycznymi, choć niskie, wciąż wymaga uwagi podczas wyboru produktu^[4]. Kluczowe jest stosowanie tych preparatów z umiarem, wybieranie jakościowych produktów o prostym składzie i nie rezygnowanie z naturalnie zbilansowanej diety. Tylko wtedy odżywki białkowe mogą być bezpiecznym i skutecznym elementem żywienia.

Źródła:

• [1] https://gemini.pl/poradnik/artykul/odzywki-bialkowe-czy-sa-zdrowe/
• [2] https://mybestpharm.com/odzywki-bialkowe-a-zdrowie-czy-moga-szkodzic/
• [3] https://primabiotic.pl/2022/06/01/czy-odzywki-bialkowe-sa-zdrowe/
• [4] https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/338090,odzywki-bialkowe-rodzaje-dzialanie-czy-sa-bezpieczne
• [5] https://testosterone.pl/wiedza/suplementacja-bialkiem-czy-moze-miec-skutki-uboczne/