Jak udzielić pierwszej pomocy przy oparzeniach termicznych?

Oparzenia termiczne są jednym z najczęstszych urazów domowych i zawodowych, a prawidłowa pierwsza pomoc przy oparzeniach termicznych decyduje o dalszym przebiegu gojenia i jakości życia poszkodowanego. W każdej sytuacji, gdy dochodzi do kontaktu skóry z wysoką temperaturą, należy zacząć działać natychmiast, by zminimalizować skutki urazu i zapobiec powikłaniom.

Co to jest oparzenie termiczne?

Oparzenie termiczne to uszkodzenie skóry oraz głębiej położonych tkanek, powstałe w wyniku działania wysokiej temperatury. Prowadzi to do denaturacji białek w komórkach skóry, co skutkuje bólem, zaczerwienieniem, powstawaniem pęcherzy, a w ciężkich przypadkach martwicą tkanek. Od stopnia i rozległości oparzenia zależy zakres pomocy oraz rokowanie.

Najważniejsze działania w pierwszej pomocy przy oparzeniu termicznym

Prawidłowa pierwsza pomoc przy oparzeniach termicznych to natychmiastowe wykonanie kilku kluczowych czynności wpływających na ograniczenie rozległości urazu:

• Usunięcie czynnika wywołującego uraz – oddal poszkodowanego od źródła ciepła lub ognia. Zrób to bezpiecznie dla siebie i innych.
• Natychmiastowe chłodzenie oparzonego miejsca – schładzaj ranę pod bieżącą wodą o temperaturze około 20°C przez minimum 15 minut. To najważniejszy punkt postępowania. Takie działanie ogranicza głębokość i rozległość urazu, łagodzi ból, obniża temperaturę tkanek i zmniejsza obrzęk.
• Ostrożne usunięcie odzieży oraz biżuterii – zdejmij luźną odzież i biżuterię znajdującą się w bezpośrednim sąsiedztwie oparzonego miejsca, o ile nie przywarły do skóry. Skóra szybko puchnie, dlatego bagatelizowanie tego kroku może prowadzić do komplikacji w późniejszej pomocy.
• Ochrona rany – po schłodzeniu nałóż jałowy opatrunek lub specjalistyczny opatrunek hydrożelowy, który chroni ranę przed zakażeniem i przyspiesza gojenie. W sytuacjach, gdy nie ma dostępu do wody, stosuje się specjalne opatrunki hydrożelowe o natychmiastowych właściwościach chłodzących.
• Zapewnienie komfortu cieplnego – po schłodzeniu rany zapobiegaj wychłodzeniu całego organizmu. Ogrzej nieoparzone części ciała, szczególnie u dzieci.
• Natychmiastowe wezwanie pomocy medycznej – w sytuacji rozległego lub głębokiego oparzenia, oparzenia twarzy, rąk, narządów płciowych, dróg oddechowych czy gdy poszkodowanym jest dziecko lub niemowlę, wymagany jest kontakt z lekarzem lub wezwanie służb ratunkowych.

Czego nie wolno robić przy oparzeniach?

Istnieje szereg popularnych, lecz szkodliwych działań, które mogą pogorszyć stan poszkodowanego. Nie wolno przekłuwać pęcherzy, odrywać przylegającej odzieży, ani stosować domowych środków takich jak tłuszcze, śmietana, białka jajek czy alkohol. Takie metody zwiększają ryzyko zakażenia, pogłębiają uraz i opóźniają gojenie. Nie należy też zbyt długo chłodzić bardzo dużych powierzchni ciała – w takiej sytuacji grozi wychłodzenie, dlatego chłodzenie powinno być czasowo ograniczone i wykonane na miejscu zdarzenia przez minimum 15 minut.

Procedura udzielania pierwszej pomocy przy oparzeniach termicznych – krok po kroku

Każde działanie musi być przeprowadzone w określonej kolejności:

1. Ocena zagrożenia i bezpieczeństwo ratownika – przed udzieleniem pomocy upewnij się, że miejsce zdarzenia jest bezpieczne, a źródło urazu (ogień, gorący przedmiot) zostało usunięte.
2. Szybkie i bezpieczne odsunięcie poszkodowanego od źródła ciepła.
3. Chłodzenie oparzonej skóry – pod bieżącą wodą o temperaturze 20°C przez minimum 15 minut. W szczególnie ciężkich przypadkach czas ten można wydłużyć do 20 minut.
4. Usunięcie biżuterii i luźnej odzieży – zrób to ostrożnie, by nie uszkodzić pęcherzy czy skóry.
5. Założenie jałowego lub hydrożelowego opatrunku – opatrunek zabezpiecza ranę przed zanieczyszczeniami i wspomaga procesy regeneracji.
6. Zastosowanie komfortu cieplnego – po schłodzeniu okryj poszkodowanego, by nie doszło do hipotermii.
7. Kontakt ze służbami medycznymi – w każdym przypadku rozległych, głębokich, lub szczególnie narażonych na zakażenie oparzeń należy jak najszybciej wezwać pomoc medyczną.

Kiedy konieczna jest pomoc medyczna?

Natychmiastowa konsultacja z personelem medycznym jest konieczna, gdy:

• Oparzenie obejmuje więcej niż 1% powierzchni ciała (co ocenia się przy pomocy tzw. reguły dziewiątek)
• Oparzenie jest III lub IV stopnia
• Uszkodzeniu uległy twarz, dłonie, stopy, okolice intymne lub drogi oddechowe
• Oparzeniom uległy noworodki, niemowlęta i dzieci (także przy niewielkim rozmiarze urazu)
• Występują objawy ogólnoustrojowe, jak duszność, utrata przytomności, wstrząs

Znaczenie chłodzenia i stosowania opatrunków hydrożelowych

Chłodzenie oparzonych miejsc wodą o temperaturze pokojowej nie niższej niż 20°C przez 15–20 minut to najskuteczniejsze i rekomendowane działanie w pierwszych minutach po oparzeniu termicznym. Ogranicza destrukcję tkanek, zmniejsza ból i obrzęk, chroni przez pogłębianiem się urazu. Jeśli niemożliwe jest szybkie użycie wody, zastosowanie nowoczesnych opatrunków hydrożelowych typu BurnTec lub AquaGel pozwala na schłodzenie i zabezpieczenie rany do momentu uzyskania pomocy lekarskiej.

O czym pamiętać, pomagając przy oparzeniach?

Każdy ratownik musi zapewnić priorytet bezpieczeństwa swojego i poszkodowanego. Nie można dopuścić do sytuacji, w której dochodzi do dalszych uszkodzeń ciała – dlatego ważna jest szybka izolacja od źródła ciepła oraz delikatna manipulacja w obrębie ran. Każde oparzenie wymaga indywidualnej oceny stanu, szczególnie jeśli jest rozległe lub dotyczy osób starszych, dzieci lub osób z obniżoną odpornością. Prawidłowe postępowanie bezpośrednio przekłada się na mniejsze ryzyko zakażenia, blizn i powikłań ogólnoustrojowych.

Podsumowanie – najważniejsze zasady pierwszej pomocy przy oparzeniach termicznych

• Chłodź oparzone miejsce pod bieżącą wodą przez minimum 15 minut
• Usuwaj delikatnie biżuterię i luźne części garderoby
• Nie przekłuwaj pęcherzy i nie stosuj domowych metod
• Stosuj jałowy lub hydrożelowy opatrunek
• Zapewnij komfort cieplny po udzieleniu pomocy
• W przypadku rozległych lub głębokich oparzeń oraz u dzieci zawsze skonsultuj się z lekarzem

Znajomość tych zasad pozwala skutecznie i bezpiecznie pomóc osobie poszkodowanej, znacząco wpływając na jakość późniejszego leczenia i zmniejszając ryzyko poważnych powikłań.